Studio Practice & History of Art Production

Sectie chair: Dr Margriet van Eikema Hommes (RCE)
Contact: osk-fgw@uva.nl
Margriet van Eikema Hommes
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Postbus 1600
3800 BP Amersfoort

Binnen de sectie Studio Practice & History of Art Production van de OSK staat het maakproces van kunstwerken centraal. Welke materialen en technieken heeft de kunstenaar toegepast? Hoe was het productieproces in het atelier georganiseerd? Welke veranderingen zijn door veroudering in het kunstwerk opgetreden en in hoeverre valt de oorspronkelijke verschijning ervan nog te achterhalen? We bieden een platvorm voor (technische) kunsthistorici en andere onderzoekers die de materiële aspecten van kunstwerken analyseren, (historische) geschreven bronnen over hun makelij bestuderen en/of hun materialen en -technieken reconstrueren. Ook verwelkomen we onderzoekers die materiaaltechnisch onderzoek combineren met de studie naar de herkomst, betekenis en functie van kunstwerken. Juist een geïntegreerde aanpak waarbij de materiele gegevens gerelateerd worden aan archiefonderzoek, stilistisch en iconografisch onderzoek levert immers verrassende resultaten op.
Deze sectie organiseert jaarlijks twee studiedagen. Een dag biedt een podium voor (vooral) promovendi en studenten om hun lopende onderzoek te presenteren. Bij de tweede dag zal steeds één thema centraal staan dat relevant is voor de atelierpraktijk en productie van zowel oude als hedendaagse kunst.

— Please note: Lectures can be held in both Dutch or English, hence the use of both languages in the overview below —

Section Day(s):

2022: Ateliergebouw en Rijkmuseum, Amsterdam

Katrien Keune (Rijksmuseum en UvA) | Chemische veranderingen in olieverfschilderijen
Frank Ligterink (RCE) | Pen in bruine inkt? – Oorspronkelijke verschijningsvorm van Rembrandt’s tekeningen
René Lugtigheid (UvA) | Blauwziekte? Kleurverandering in historisch textiel
Paul van Duin (Rijksmuseum) | Fifty shades of brown. Kleur en verkleuring op meubelen
Margriet van Eikema Hommes (RCE) | Schildersmethoden om verkleuring tegen te gaan: theorie en praktijk
Marjolijn Bol | Introductie DURARE-project

Workshop
Herkennen en interpreteren van (kleur)veranderingen in kunstwerken

Workshopdag
Kunstlab van de Universiteit Utrecht. Deze dag gaan we historische verven namaken en testen we uit hoe en wanneer deze verkleuren.

2016: 10 maart | Verkleuring van verf

Katrien Keune (RM/UvA) |Verkleuring van schilderijen: chemische en optische aspecten belicht (1)
Klaas Jan van den Berg (RCE/UvA) | Verkleuring van schilderijen: chemische en optische aspecten belicht (2)
Margriet van Eikema Hommes (TUD/RCE) | Schildersmethoden om verkleuring tegen te gaan: theorie en praktijk
Paul Taylor (Warburg Institute) | Darkening and disruption of space

Workshop
(1) Herkennen en interpreteren van verkleuringen in schilderijen (Rijksmuseum)
(2) Reconstructie-onderzoek naar verkleuring, (Cursusruimte RCE)

Workshop  
(1) Herkennen en interpreteren van verkleuringen in schilderijen (Rijksmuseum)
(2) Reconstructie-onderzoek naar verkleuring, (Cursusruimte RCE)

2015: 18 november | Geschilderde kamers’ onder de loep

Suzanne van de Meerendonk MA University of California, Santa Barbara | De eendracht verbeeld. Politieke allegorieën van Theodoor van Thulden voor het stadhuis van ’s-Hertogenbosch
Dr. Richard Harmanni Drs. Ige Verslype TU Delft en Rijksmuseum | Huis de Dieu in Alkmaar: de totstandkoming van een uitzonderlijk achttiende-eeuws interieur gereconstrueerd
Annemieke Heuft MA PDRes Drs. Ige Verslype TU Delft en Rijksmuseum | De geschilderde kamer in het Martenahuis, Franeker: een gelaagd historisch ensemble
Dr. Piet Bakker TU Delft | Verenigd onder één dak. Kunst- en kladschilders en hun onderlinge relatie in het St.-Lucasgilde: 1600-1800
Tatjana van Run MA TU Delft | De plafonddecoraties in het Trippenhuis: iconografie, ontwerp en productie
Dr. Margriet van Eikema Hommes TU Delft en RCE | Een mishaagelyk en wanschaapen gezicht: de locatiegebondenheid van plafondschilderingen

2014: 3 december, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Amersfoort

Arie Pappot (RM/UvA) | Beschikbaarheid en gebruik van koper in de Gouden Eeuw
Indra Kneepkens (UvA) | De bereiding en toepassing van lijnolie in laat middeleeuwse schilderkunst: Historische bronnen, analytische data en reconstructies
Guus Verhaar (UvA) | Instabiel glas in museale collecties. De invloed van het productieproces op de conditie van glazen objecten
Karin Leonhard (RM/Universität Bonn) | Painted gems: Portrait miniature painting and Baroque colour theory
Marjolijn Bol (UvA/ Max-Planck Institut) | Art and deception: Functions, techniques and effects of material mimesis
Arjan de Koomen (UvA) | Technical Art History en de Academische Kunstgeschiedenis
Tatjana van Run (TUD) | Het ontwerp- en productieproces van de plafonddecoraties in het Trippenhuis: een individuele onderneming of teamwork?  
Paul Taylor (Warburg Institute) | Michelangelo’s secco

2013: 11 december, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Amersfoort. | Ontwikkelingen in het kunsttechnologisch onderzoek naar de atelierpraktijk

Deze sectiedag biedt met een gevarieerd programma zicht op het lopende kunsttechnologisch onderzoek en onderwijs. Centraal staat dit maal de oude schilderkunst met de focus op een drietal actuele thema’s:

1. Historische kunsttechnologische bronnen en hun waarde bij het analytisch-technisch onderzoek aan schilderijen: recent onderzoek en onderwijs.
2. Nieuwe ontwikkelingen bij het technisch Rembrandt onderzoek: analyse, reproductie en documentatie.
3. Archief- en materiaaltechnisch onderzoek naar de atelierpraktijk van de decoratieschilderkunst: een onontgonnen gebied.

De dag wordt afgesloten met een lezing door prof. dr. Jeroen Stumpel over de verschillende functies van de tekeningen van Michelangelo en Rafaël.

Maartje Stols-Witlox (UvA) | Onderzoek naar historische recepten voor preparatielagen (‘de grondering’) van doek en paneel in bronnen in NW Europa, 1550-1900. Een aanvullende invalshoek bij conservering-gerelateerde en kunsttechnologische vragen
Prof. dr. Arie Wallert (RMA/UvA) | Materiaaltechnisch onderwijs in de MA kunstgeschiedenis bij de Universiteit van Amsterdam
Elsemieke Rietschoten (UvA) | Schilderen volgens de regelen der kunst: het Groot Schilderboeck vergeleken met de schildertechniek van Jan Lievens en Gerard de Lairesse
Petria Noble (Mauritshuis/TUD) | The application of new imaging techniques for the study/ interpretation of late Rembrandt paintings
Willemijn Elkhuizen (TUD) | 3D-printen van schilderijen: technische én kunsthistorische uitdagingen
Sytske Weidema (RKD) | De RKD Rembrandt database
Dr. Piet Bakker (TUD) | Kunst- of kladwerk? De (ondergewaardeerde) positie van de kladschilder in de decoratiekunst
Bernice Crijns (RCE) | Wetenschappen in het schilderen en konterfeiten van marmer en hout: de kladschilder aan het werk
Ige Verslype  (Rijksmuseum/TUD) | Achter het behang: technisch onderzoek naar de oorspronkelijke verschijningsvorm van de Chinese salon van landhuis Oud Amelisweerd
Prof. dr Jeroen Stumpel (UU) | Over voorbeeld en model: onderscheiden functies van tekeningen bij Michelangelo en Rafaël

2012: 19 december,  Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Amersfoort | Materiaaltechnisch onderzoek aan de Nederlandse universiteiten

Dr. Marjolijn Bol (OU en UvA) | Olie en doorschijnendheid. Vernissen en glaceren in de praktijk, recepten en historiografie, 1100-1600
Dr. Lydia Beerkens | Van NUL en generlei waarde? Keuzes en overwegingen voor de restaurator moderne kunst
Tatja Scholte | Een nieuw perspectief op de conservering van installatiekunst ‘in context’
Caroline von Courten (UL) | X + fotografie = ? Het NWO Science for Arts project over de conservering van photoworks
Prof. dr. Jeroen Stumpel (UU) | Over voorbeeld en model: onderscheiden functies van tekeningen bij Michelangelo en Rafaël
Prof. dr. Ron Spronk (RU) | Disciplines in beweging: de veranderende rol van de curator en restaurator
Dr. Matthijs Ilsink (RU) | ‘Common sense’ maar geen ‘common practice’: het Bosch Research and Conservation Project (BRCP)
Dr. Arjan de Koomen (UvA) | MA programma technische kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam
Prof. dr. Joris Dik (TUD) | Kunsttechnologisch onderzoek en onderwijs bij de TUDelft

2011: 28 oktober, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Amersfoort | Materiaaltechnisch onderzoek in het Ateliergebouw, Amsterdam

Sinds 2008 zijn het Kenniscentrum roerend erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de opleiding Conservering en Restauratie van de Universiteit van Amsterdam, en de afdeling Conservering en Restauratie van het Rijksmuseum onder één dak gehuisvest, in het Ateliergebouw aan het Museumplein te Amsterdam. Op deze nieuwe locatie vindt spannend materiaaltechnisch onderzoek plaats aan schilderijen, tekeningen, prenten, beelden, textiel en meubelen. Tijdens deze sectiedag stond het recente onderzoek in het Ateliergebouw centraal met studies die verrassend nieuw licht wierpen op het maakproces en de atelierpraktijk van uiteenlopende kunstvoorwerpen. De volgende onderwerpen kwamen aan de orde: 

• Resultaten van het NWO project The impact of oil. Esther van Duijn en Abbey Vandivere vertelden over hun promotieonderzoek aan de UvA, waarbij zij zich toespitsten op ‘the impact of oil’ bij het schilderen van changeant en brokaat draperieën door vroege Hollanders
• Het project Van Gogh atelierpraktijk in context, met lezingen over Van Goghs gebruik van paarse tekeninkten (Birgit Reisland – RCE), Van Goghs materiaal- en kleurgebruik bij het vervaardigen van kopieën in Saint-Rémy (Muriël Geldof – RCE; Kathrin Pilz – Van Gogh Museum), en de schildersdoeken Van Gogh en zijn tijdgenoten (Ella Hendriks – Van Gogh Museum)
• Materiaaltechnisch onderzoek bij de opleiding Conservering en Restauratie (UvA), met lezingen door studenten en docenten
• De invloed van neutronentomografie op de bestudering van Renaissance bronzen beelden (promotieonderzoek Robert van Langh – RMA en TU-Delft)
• Het materiaaltechnisch onderzoek aan 17e-eeuwse schilderijen in het kader van het Rijksmuseum bestandscatalogus project (Ige Verslype  – RMA)
• Het tripartite samenwerkingsproject (UvA, RCE en RMA) naar het materiaalgebruik en de schildertechniek van Rembrandts leerlingen (Margriet van Eikema Hommes – RCE en TU-Delft)

Janneke Ottens (RCE) | Materiaaltechnisch onderzoek in het Ateliergebouw
Jan Piet Filedt Kok (UvA) | Inleiding op het NWO project The impact of oil
Esther van Duijn (UvA) | Goudbrokaat op de schilderijen van Jacob Cornelisz. van Oostzanen
Abbie Vandivere (UvA) | Shot silk: recipes and practice
Ella Hendriks (VGM) | Inleiding op het project Van Goghs atelierpraktijk in context  – Van Gogh’s studio practice: automated thread count studies on his use of canvas
Birgit Reissland (RCE) | Deep purple? De paarse tekeninkten van Van Gogh
Alexandra Nederlof (UvA) | Waskrijt, vetkrijt of oliekrijt? Een onderzoek naar het gebruik van gekleurd krijt door Van Gogh
Muriel Geldof (RCE) & Kathrin Pilz (VGM) | Translation into colour: Van Gogh’s copies from Saint-Rémy
Ige Verslype (RMA) | Materiaaltechnisch onderzoek aan schilderijen in het Rijksmuseum
Anna Krekeler (RMA) | Goya’s portret van Don Ramón Satué: ontdekkingen met de XRF-scanner
Herman den Otter (UvA) | J.-A. Roubo’s Art du Menuisier
René Lugtigheid (UvA) | Van aardse stof tot hemels lof: hergebruik van textiel in de 17de en 18de eeuw
Tonny Beentjes (UvA) | Sixteenth-century life-casting techniques: a reconstruction
Robert van Langh (RMA) | De invloed van neutronentomografie op de bestudering bronzen beelden uit de Renaissance
Margriet van Eikema Hommes (RCE) | Afsluiting – Snapshot: drie samenwerkingsprojecten van UvA, RCE en RMA in het Ateliergebouw